Eva Besnyö (1910) werd op 29 april 1910 in Boedapest geboren, als middelste dochter in een Joods-juristen gezin. Als kind woonde ze in dezelfde straat in Boedapest als Robert Capa, eveneens van Hongaars-joodse afkomst, en eveneens gezien als een grote fotografische vernieuwer.

Op 18-jarige leeftijd begon ze met fotograferen en volgde een cursus als reclame- en portretfotograaf in Budapest bij haar leermeester Jozsef Pécsi, een bekende fotograaf in Hongarije. Het was ook op zijn aandringen dat ze in 1930 naar Berlijn toog. Destijds gold de Duitse hoofdstad als cultureel centrum met een avant-gardistisch kunstklimaat.

Eva Besnyö kon in het stormachtige culturele en politieke leven van die tijd tot volle bloei komen en het was ook daar, dat ze een groot aantal van haar mooiste foto's maakte. Ze ontwikkelde hier een eigen beeldtaal die aansloot bij wat de Nieuwe Fotografie werd genoemd en die vooral onder invloed van de Bauhaus-beweging stond. Kenmerkend waren composities met veel diagonalen, opvallende camerastandpunten en een spel met schaduw en licht. Ze fotografeerde alledaagse voorwerpen van heel dichtbij, zodat de structuur van de materialen scherp en duidelijk zichtbaar werd. Ze zou later over zichzelf zeggen: "In Berlijn ben ik geboren als de Eva Besnyö die ik ben geworden."

Het was ook in Berlijn, in 1931, dat ze Robert Capa weer ontmoette, die voor het dictatoriale rechtse bewind van Miklós Horthy in Hongarije op de vlucht was. Op aanraden van Besnyö begon hij ook te fotograferen, wat voor hem de start werd van een glansrijke carrière als fotojournalist. In 1932 kwam echter ook voor Eva een einde aan de vrijheid in Berlijn, vanwege de opkomst van Hitler.

In Berlijn had ze de Nederlandse fotograaf John Fernhout, zoon van de schilderes Charley Toorop, leren kennen. Fernhout keerde in 1930 terug naar Nederland en mede vanwege de opkomst van de Nazi's besloot Eva Besnyö hem in 1932 te volgen, waar ze vervolgens in 1933 met hem in het huwelijksbootje stapte. In de jaren dertig genoot ze in Nederland grote bekendheid als fotografe en werd ze opgenomen in de artistieke kring rond haar schoonmoeder. Als schoondochter van de schilderes legde ze tijdens haar verblijf in Westkapelle de Zeeuwse volkscultuur vast.

Tijdens de bezetting zit Eva Besnyö aanvankelijk ondergedoken, maar later werd ze actief in het verzet. Ze gebruikte haar kwaliteiten als fotografe voor het vervalsen van persoonsbewijzen en andere documenten, samen met grafisch ontwerper Wim Brusse. Als Jodin nam ze met behulp van foto’s uit eigen archief een arische identiteit aan. Zelf zei ze dat de verschrikkingen van de oorlog haar pas brachten tot foto’s die ook nog ergens over gingen. Vooral de schoonheid van haar foto’s van het gebombardeerde Rotterdam opende haar de ogen. "Daar schaam ik me nu nog voor", zei ze tientallen jaren na de oorlog. "Want het waren prachtige foto’s en over verwoestingen hoor je geen prachtige foto’s te maken."

In 1945 raakte ze betrokken bij de oprichting van de GKf (Gebonden Kunstenaarsfederatie fotografen). In datzelfde jaar scheidde ze van Fernhout en een jaar later trouwde ze met Wim Brusse, met wie ze een zoon (Bertus - 1945) en een dochter (Yara - 1948) kreeg. Na de oorlog staat 'de mens' centraal in haar werk. De verschuiving van vorm naar inhoud was aan het eind van de jaren dertig begonnen als reactie op het formalisme van de Nieuwe Fotografie en als een verder gaande ontwikkeling van de reportagefotografie. Over het fotograferen zei ze ooit: "als ik met een boodschappentas loop, zie ik niets, maar met een camera om kijk ik zeer doelbewust!"

In de jaren vijftig en zestig combineert Eva Besnyö haar beroepspraktijk met het moederschap.Nadat de kinderen wat ouder waren geworden ging ze weer meer fotograferen. Op zestigjarige leeftijd maakt ze, in het begin van de jaren 70, een opmerkelijke comeback als de fotografe van de feministische beweging 'Dolle Mina'. Begin jaren tachtig stelde Eva Besnyö haar 'keurcollectie' samen, een selectie van de tweehonderd beste foto's. Ruim twintig jaar later moest ze opnieuw een selectie maken, aangezien ze haar woning zou verlaten en haar archief aan het Maria Austria Instituut zou afstaan. Drie jaar lang filmde fotograaf Leo Erken zijn 54 jaar oudere collega tijdens het moeilijke proces waarin ze haar werk kritisch bekijkt en overdraagt aan het archief, om het voor de toekomst veilig te stellen.

In de documentaire 'keurcollectie', waarin ze geleidelijk afstand doet van haar levenswerk zegt haar collega en biograaf Willem Diepraam: "De foto's die Eva heeft gemaakt van de Watersnoodramp, het moederschap, de vrouwenbeweging en Dolle Mina, zijn historisch verschrikkelijk interessant, maar hebben artistiek geen betekenis."

Op hoge leeftijd moest Eva Besnyö vanwege problemen met haar ogen stoppen met het fotograferen. De laatste jaren werkte ze aan het op orde brengen van haar archief. Ze wilde en kon nog zelf bepalen wat er zou overblijven voor het nageslacht. Door selectief foto's te bewaren en weg te gooien deed ze -met hulp- pogingen om haar oeuvre te bepalen. Zo blijft er, volgens eigen inzicht, een overzicht van haar werk achter. Hiermee zette daarmee en punt achter haar werkzame leven.

Haar laatste spaargeld besteedde Eva Besnyö aan afdrukken van de negatieven waar geen (goede) afdruk meer van bestonden. Tijdens de afsluiting van de overzichtstentoonstelling (in het door haar en fotograaf Paul Huf gestichtte FOAM, Fotomuseum in Amsterdam) ontving Eva Besnyö uit handen van Hannah Belliot, wethouder Cultuur, de Zilveren Medaille van de stad Amsterdam. Haar laatste expositie vond plaats in mei 2003, in het Rosa Spier Huis, waar ze de laatste jaren van haar leven woonde. Ze overleed op 12 december 2003 in Laren, op 93-jarige leeftijd.

• Haar werk en exposities

Aan het werk van Eva Besnyö zijn talrijke publicaties en exposities gewijd. Toch werden na haar dood nog vele onbekende, nooit gepubliceerde foto’s in haar archief gevonden. Een selectie van deze foto's worden van 23 februari t/m 20 mei 2007 in het Joods Historisch Museum te Amsterdam tentoongesteld . Deze foto’s bevestigen opnieuw de reputatie van Eva Besnyö als één van de grootste fotografen van Nederland.

Fotografie was Eva Besnyö’s grote passie en haar werk een sociaal-maatschappelijk instrument. In haar werk staan fotografische eigenschappen als scherpte, aandacht voor het detail en de afdruk centraal.Tot de Tweede Wereldoorlog deed ze veel aan portretfotografie maar ook het fotograferen van architectuur had haar belangstelling. Er wordt wel eens van haar gezegd:

• Ze heeft in de oorlog gefotografeerd, maar is geen oorlogsfotografe.
• Ze heeft in de stad gefotografeerd, maar is geen fotojournaliste.

De onderwerpen die Eva Besnyö fotografeerde lopen sterk uiteen en variëren van Dolle-Mina-acties tot Hongaarse dorpen en portretten van Nederlandse kunstenaars. De beste foto's komen allemaal uit dezelfde tijd, toen ze 20 en 21 jaar oud was, vond ze ook zelf. De zigeunercollectie, de korenman, het station van Berlijn... In haar werk laat ze tegelijkertijd het kwetsbare en het strijdbare van de mens zien. Als een soort documentatie voor later toont ze het huiselijke en het alledaagse, het familieleven en het werk. „Dat is moeilijker dan extreme momenten vastleggen, want aan het alledaagse moet je zelf iets toevoegen.”

In januari 2005 is een collectie foto's van haar geveild bij Sotheby's in Amsterdam, waarbij tweemaal de verwachte opbrengst gehaald werd. De 39 foto's, van Besnyö zelf en van tijdgenoten, brachten bij elkaar ruim 327.000 euro op.

De aflevering over Eva Besnyö in de NPS-radioserie ''Een leven lang'' van 17 april 2003 kunt u beluisteren door hier te klikken. U hebt daarvoor wel de Real-One Player Basic nodig. U kunt deze gratis downloaden bij Real.com

Bij het bij het Maria Austria Instituut zijn enkele mooie foto's van haar te zien

Bronnen: Reformatorisch Dagblad - Wikipedea - omroep.nl - foto-info.nl - kunstwereld.nl - Groene Amsterdammer - volkskrant